حفاظت الکتريکي در بيمارستان

حفاظت الکتریکی در بیمارستان

دستگاه ها و تجهیزات پزشکی هر روز پیچیده تر میشوند و استانداردهای قابل اجرا برای آنها نیز پیشرفت کرده است. همچنین اجرای استراتژی مقابله برای کاهش میزان احتمال صدمه از طرف دستگاه های پزشکی نیازمند چندین جزء می باشد. ای اجزا شامل یک تیم بین رشته ای از کارشناسام می باشد که در طراحی و توسعه دستگاه ها مشارکت دارند. متخصصین مراقبت های بهداشتی در استفاده و کاربرد بالینی از تجهیزات نقش دارند و در نهایت باید به بیماران نیز در صورت لزوم آموزش داده شود.

از انجا که واکنش بدن بیمار در مقابل عبور جریان با بدن فرد سالم تفاوت دارد، باید جریان های عبوری از بدن بیمار پایین تر باشند تا برق گرفتگی ایجاد نشود.

 

آستانه ادراک

زمانیکه چگالی جریان های محلی در نورون های منتهی بر پوست به اندازه کافی بزرگ باشد، سوزش ایجاد میکند. جریان آستانه ادراک کمترین مقدار جریانی است که فرد حس میکند و این بین افراد مختلف متفاوت می باشد.

اگر فرد با دست مرطوب سیم دارای جریان الکتریکی را لمس نماید، آستانه ادراک حدود ۰.۵ میلی آمپر در جریان متناوب است. این آستانه در جریان مستقیم ۲DC میلی آمپر می باشد و گرمای جزئی رو یوست ایجاد میکند.

     

جریان مستقیم

جریان مستقیم دارای دو قطب مثبت و منفی است و توسط باتری یا دستگاه یکسو ساز تولید میشود. مقاومت بدن انسان در برابر جریان مستقیم بیشتر از جریان متناوب است و میتواند تا ۸۰ میلی آمپر جریان مستقیم را از بدن خود عبور دهد. این مسئله مشکلی برای سیستم تنفسی و قلبی فرد ایجاد نمی کند.

 

جریان متناوب

جریان متناوب جریانی است که در هر لحظه جهت و قطب های ان عوض میشوند. در این نوع جریان در ۲۵ میلی آمپر خطر برق گرفتگی وجود دارد.

 

جریان رهایش

در جریان رهایش اعصاب و عضلات به شدت تحریک میشوند و باعث درد و خستگی میشوند. انقباض غیر ارادی عضلات یا رفلکس های پسزنی توسط فردی که جریان از بدن او عبور میکند دچار صدمات فیزیکی ثانویه خواهد شد. جریان رهایش به عنان بیشترین جریانی است که در آن فرد به طور ارادی به حالت اولیه باز میگردد.

پایین ترین آستانه ادراک برای جریان رهایش ۶ میلی آمپر است. جریان های بالاتر موجب انقباض غیرارادی عضلات تنفسی خواهند شد. اگر جریان قطع نشود میتواند فرد را خفه کند. در خلال آزمایش توقف تنفسی در جریان ۱۸ تا ۲۲ میلی آمپر دیده میشود.

 

انقباض غیر ارادی تنفسی

انقباض غیر ارادی عضلات و تحریک اعصاب میتواند دردناک باشد و در صورت طولانی شدن موجب خستگی گردد.

 

خطرات ناشی از الکتریسیته در محیط های درمانی

خطرات ماکروشوک (به صورت خارجی در اندام های حساس بدن)

خطرات میکروشوک در حالتی که کانترها یا الکترودهای درون اندامی به بدن بیمار متصل باشند، عبور جریان های خیلی کوچک نیز میتواند موجب برق گرفتگی شود. این جریان ها عموما نشتی هستند و منشاء آنها کوپلاژ خازنی ناخواسته بین قسمت های مختلف دستگاه می باشد.

     

دستگاه های پزشکی از نظر حفاظت در برابر برق گرفتگی

دستگاه ها و تجهیزات پزشکی از نظر حفاظت در برابر برق گرفتگی به چند دسته تقسیم میشوند. قسمت هایی که ولتاژ آنها کمتر از ۶۰ وات مستقیم (DC) یا ۲۵ ولت متناوب (AC) می باشد. قسمت های با ولتاژ پایین ایمن (SELV) محسوب میشوند.

 

دستگاه های بیمارستانی با منبع تغذیه داخلی

طبقه I: در این دسته از دستگاه ها قسمت های هادی در دسترسی که تنها با عایق اصلی از قسمت های برقدار جدا شده اند باید به زمین متصل شود.

طبقه II: در این دستگاه ها ایمنی تکمیلی متکی بر سیم متصل به زمین نیست و از طریق عایق بندی مضاعف یا تقویت شده تامین میگردد. در این دسته از تجهیزات پزشکی محفظه عایق تحت شرایطی میتواند به عنوان عایق تکمیلی محسوب میگردد.

 

قسمت کاربردی در تجهیزات پزشکی :

قسمت کاربردی در دستگاه های پزشکی منظور قسمت هایی از دستگاه است که با بدن بیمار در تماس هستند. قسمت های کاربردی از لحاظ فیزیکی در برابر برق گرفتگی به سه گروه نوع B، نوع BF و نوع CF تقسیم میشوند.

گروه نوع B قسمت های کاربردی در تماس دائم با بدن بیمار نیستند.

در دستگاه های گروه نوع BF قسمت های کاربردی در تماس دائم با بدن بیمار هستند.

دستگاه های نوع CF قسمت های کاربردی در تماس با قلب بیمار هستند و به طور مثال با مناطقی از جمله سینه در تماس می باشند. این قسمت های برق دار دستگاه ها ایزوله شده اند.

 

خطرات اتاق عمل و حفاظت فیزیکی در بیمارستان

در اتاق عمل دو خطر الکتریکی مهم وجود دارد. اولین خطر انفجار گازهای بیهوشی است که با جرقه الکتریکی آغاز میشود.

خطر دوم از اتصال مریض به دستگاه و در واقع کیفیت اتصال بیمار به الکترودهای بازگشتی از واحد الکتروسرجی ناشی میگردد.

بیمار در حین جراحی از دو ناحیه به ژنراتور واحد الکتروسرجیکال متصل میگردد. در اولین نقطه جریان از طریق سطح کوچک الکترود به بدن بیمار وارد میشود. در نقطه دوم جریان از طریق الکترودهای با سطح مقطع بزرگ از بدن بیمار خارج میشوند.

نقطه دوم سرد است و شدت جریان پایینی وجود دارد. بیمار توسط سطح تماسی بزرگ در سیم های بازگشتی به واحد الکتروسرجیکال حفاظت میشود.

تماس های رسانا، نواحی کوچکی هستند که میتوانند در صفحه فلزی (Plate) تولید آتش سوزی نمایند. زمین شدن اتفاقی بیمار در نقاط دیگر نیز میتواند تولید آتش سوزی نماید. بیشتر گازهای بیهوشی که در اتاق عمل استفاده میشود، کاملاً پایدار هستند، اما باید از شارژ الکتریکی و انفجار گازها جلوگیری گردد.

برای جلوگیری از این خطرات، تمام پرسنل و تجهیزات در اتاق عمل باید به زمین متصل شوند. کف اتاق عمل، رسانای الکتریکی است زیرا به زمین متصل شده است.

 تمام تجهیزات پزشکی داخل اتاق عمل باید مسیر رسانایی به کف اتاق عمل داشته باشند و تمام پرسنل باید کفش هایی بپوشند که نوار رسانایی در تماس با پاهایشان داشته باشد.

همچنین گان ها و کتان های جراحی بایستی از پارچه های رسانا باشند.

رعایت این نکات از تراکم و جمع شدن الکتریسیته جلوگیری میکند و احتمال شارژ شدن یا دشارژ الکتریکی را کاهش خواهد داد.

همیشه پریزهای الکتریکی در اتاق عمل از سطح زمین بالاتر هستند. زیرا گازهای بیهوشی سنگینتر از هوا هستند و این کار از تراکم گازها در نزدیکی پریزهای الکتریکی جلوگیری میکند و به دلیل آن که در واحد الکتروسرجیکال ولتاژهای الکتریکی بزرگی ایجاد میشود، با بالا نگه داشتن پریزهای الکتریکی از سطح زمین، از انفجار گازهای بیهوشی جلوگیری میگردد.

پرستاران و کارکنان اتاق عمل نیز باید نسبت به موقعیت های ایجاد خطر اطلاع داشته باشند و بازرسی های تجهیزات پزشکی به طور مرتب انجام گیرد. کنترل تمام سیم ها، پریزها و اتصالات زمین انجام میشود و پلاریته و پیوستگی باید در این مورد وجود داشته باشد.

جریان های نشتی نیز با Leakage meter اندازه گیری میشوند و این کار با اتصال دو پروب به دستگاه و نقطه زمین انجام میگیرد. اندازه گیری مقدار جریان نشتی که وارد بدن انسان میشود را از این طریق میتوان بررسی کرد.

 

خطرات الکتریکی در بیمارستانها

در حین پروسه درمان یک بیمار ممکن است خطر الکتریکی ایجاد شود. این مسئله موجب کاهش مقاومت بدن میشود و ممکن است در حالتی که بیمار قادر به مراقبت از خود نیست، رخ دهد. علاوه بر این محلول های رسانا الکتریکی نیز میتواند خطرساز باشد.

آسیب های ناشی از جریان های الکتریکی که وارد بدن بیمار میشود، به مدت جریان نیز بستگی دارد. ماهیت جریان الکتریکی شناور درون یک مدار با شناور شدن خون در سیستم گردش خون شباهت دارد و این تشابه منبع انرژی با قلب نیز می باشد.

برای آنکه جریان الکتریکی در بدن شناور باشد باید مسیر پیوست های بدن منبع پتانسیل و اجزاء مدار وجود داشته باشند.

سیستم ها و اجزاء الکتریکی درون پوشش های عایق قرار گرفته اند و اگر عایق بندی درست انجام نشده باشد میتواند نشت الکتریسیته را در پی داشته باشد. در این صورت این جریان از طریق بدن بیمار منتقل میشود و خطرزا خواهد بود.

 

روش های محافظت از جریان های نشتی و آسیب های الکتریکی

تجهیزات پزشکی کلاس ۱

این دسته از تجهیزات دارای ۳ کابل اصلی هستند که یکی از انها با زمین تماس دارد. بخش های خارجی فلزی تجهیزات به زمین متصل شده اند و ای این رو اگر داخل دستگاه خطایی رخ دهد و به بدنه دستگاه برسد، سیم زمین و جریان خطا به زمین متصل خواهد شد.

کنترل کردن مرتب دستگاه موجب میشود که از سالم بودن کانکتورها و اتصال به زمین اطمینان حاصل گردد.

 

تجهیزات پزشکی کلاس ۲

این دسته از تجهیزات با دو مربع تو در تو (دوبل ایزولاسیون) نمایش داده میشود. تجهیزات کلاس ۲ با دو پین اصلی تجهیز میشوند و خطا الکتریکی که داخل تجهیزات رخ میدهد آنقدر ضعیف است که اصولا نمیتواند خطرساز باشد.

 

تجهیزات پزشکی کلاس ۳

برخی تجهیزات پزشکی دارای نشان دیفیبریلاتور هستند. این تجهیزات روی بدن بیمار در حال دشارژ شدن هستند و در زمان استفاده به بدن بیمار آسیب نمیرسانند. پس ایرادی ندارد که در زمان دیفیبریلاتور به مریض متصل باشد.

 

وسایل محافظتی بیمارستانی

اکثر نواحی مراقبتی در بیمارستان ها با وسائل محافظتی پرشده و دستگاه ها به طور مرتب باتوجه به استاندارهای تدوین شده تست میشوند. سطح حفاظت تعیین شده دستگاه به نوع تجهیزات و محل قرار گیری آن بستگی دارد.

 

سوئیچ های محافظتی

سوئیچهای محافظتی (Residual Current Devices- RCD) در بخشهای درمانی بیمارستان ها برای مشاهده و محافظت منبع اصلی الکتریکی دستگاه به کار میرود. RCD جریانهای نشتی تجهیزات را اندازه گیری مینماید و اگر جریان نشتی مهمی در دستگاه رخ دهد آنرا حس خواهد کرد. خروجی منبع الکتریکی متصل به RCD نیز لامپی دارد که در زمان نشتی روشن میشود.

 

 تابلوهای ترانس ایزوله بیمارستان

از سال ۱۹۷۲ میلادی طبق استانداردهای VDE،IEC کاربرد سیستم جدیدی به نام سیستم ایزولاسیون الکتریکی در بیمارستانها، آزمایشگاه ها و مراکز درمانی شروع شد. این سیستم به طور کامل از وارد آمدن شوک الکتریکی جلوگیری میکند و هم اکنون از تجهیزات ضروری بیمارستانها و آزمایشگاه ها به شمار می آید.