شاخص توده بدنی یا BMI
شاخص توده بدنی یا BMI (Body WEIGHT Index) فاکتوری برای اندازه گیری میزان لاغری و چاقی برای افراد است. شاخص BMI به دو عدد وزن و قد افراد مربوط است و اطلاعاتی درباره تناسب اندام فرد ارائه میدهد.
برای محاسبه این شاخص لازم است تا وزن فرد به کیلوگرم و قد به متر اندازه گرفته شود. سپس قد در خودش ضرب میشود و وزن بر عدد حاصل تقسیم میگردد. برای اندازه گیری قد از ابزار مناسب پزشکی و برای اندازه گیری وزن از ترازو استفاده کنید.
این ابزار از تجهیزات پزشکی مهم و پرکاربرد هستند و برای پزشکان معیار دقیق اندازه گیری می باشند.
به طور مثال اگر وزن فردی ۱۰۰ کیلوگرم و قد او ۲ متر باشد، ۱۰۰ تقسیم بر ۲ ضربدر ۲ (یعنی ۱۰۰ تقسیم بر ۴) میشود. عدد به دست آمده ۲۵ است.
روش راحت تر برای محاسبه BMI این است که با ماشین حساب وزن خود را دو بار بر قد خود تقسیم کنید. شخصی با وزن ۶۰ کیلوگرم و قد ۱۷۰، یکبار وزن خود را بر ۱.۷ تقسیم میکند و به عدد ۳۵.۳ میرسد. سپس این عدد را بر ۱.۷ تقسیم میکند و عدد ۲۰.۸ حاصل میشود. این عدد نشان دهنده شاخص توده بدنی است.
اهمیت شاخص BMI در چیست؟
به دست اوردن این شاخص نشان دهنده میزان لاغری و چاقی افراد است. اما واضح است که این روش خطاهایی دارد. اما به طور کلی تناسب اندام و لاغری و چاقی مناسب را نشان میدهد.
به طور مثال برای فردی با وزن ۶۵ کیلوگرم، با در نظر گرفتن قد باید سنجید که لاغر است یا چاق. این وزن برای قد ۱.۹۰ بسیار کم است و برای قد ۱.۵۰ بسیار زیاد است.
تقسیم افراد بر اساس شاخص BMI چگونه است؟
این عدد افراد را در چهار دسته قرار میدهد.
دسته اول با شاخص توده بدنی کمتر از ۱۸.۵ که بسیار لاغر هستند.
دسته دوم با BMI بین ۱۸.۵ تا ۲۵ که دارای وزن نرمال هستند.
دسته سوم بین اعداد ۲۵ تا ۳۰که اضافه وزن دارند.
دسته چهارم افراد چاق که شاخص توده بدنی آنها بالاتر از ۳۰ می باشد.
جدول شاخص توده بدنی (BMI)
| BMI تا | BMI از | وضعیت بدنی |
| ۱۵ | – | لاغری خیلی شدید |
| ۱۶ | ۱۵ | لاغری شدید |
| ۱۸.۵ | ۱۶ | دچار کمبود وزن |
| ۲۵ | ۱۸.۵ | وزن طبیعی |
| ۳۰ | ۲۵ | اضافه وزن |
| ۳۵ | ۳۰ | چاقی ملایم |
| ۴۰ | ۳۵ | چاقی شدید |
| ۴۵ | ۴۰ | چاقی مفرط |
| ۵۰ | ۴۵ | چاقی بسیار زیاد |
| ۶۰ | ۵۰ | ابرچاقی |
| – | ۶۰ | ابرچاقی شدید |
درباره جدول شاخص توده بدنی
این عدد خیلی هم دقیق نیستند. ممکن است برای افراد با قد مختلف، وزن مناسب تفاوت داشته باشد. با کمک این معیار میتوان درک کلی از وضعیت بدن داشت و در صورت نیاز اقدام به رژیم غذایی مناسب یا ورزش نمود.
افرادی که در وضعیت کمبود وزن یا اضافه وزن شدید قرار دارند باید حتما به پزشک برای درمان و بهبود وضع خود مراجعه کنند.
شاخص BMI برای کودکان
برای کودکان و نوجوانان شاخص BMI به گونه ای دیگر محاسبه میشود. به این دلیل که تفاوت توده بدنی برای سنین ۲ تا ۲۰ سال متفاوت است. این گروه در سن رشد هستند و در شرایط متفوات از بزرگسالان برای قد و وزن مناسب قرار دارند.
همچنین تشخیص چاقی و لاغری در کودکان امری نسبی است و باید تحت نظر پزشک صورت گیرد. زیرا تغذیه این گروه سنی با بزرگسالان متفاوت است و ممکن است روی رشد و سلامت آنها تاثیر بگذارد.
رژیم یا پرخوری ناگهانی میتواند موجب بیماری و آسیب جدی به بدن کودکان شود. به این دلیل برای تشخیص آسان تر از نظر جنس و سن شاخص های متفاوتی برای این گروه در نظر گرفته میشود و سپس در مورد لاغری و چاقی وضعیت مشخص میگردد.
به طور مثال دختران بین ۱۲ تا ۱۶ سال نسبت به پسران همسن خود حدود ۱ واحد BMI بالاتری دارند. زیرا دختران زودتر از پسران به بلوغ میرسند و در تشخیص توده بدنی نیز این مورد باید در نظر گرفته شود.
برای افراد بالغ در آمریکا نیز شتخص جنسیت در نظر گرفته میشود. به این ترتیب جداول متفاوتی برای زنان و مردان وجود دارد و این میتواند قابل اتکا تر باشد.
ارتباط شاخص توده بدنی با سلامتی
اندازه گیری شاخص توده بدنی یا BMI بر سلامتی افراد ارتباط مستقیم دارد. در این مورد تحقیقات زیادی انجام شده و نشان میدهد که در گروه با اضافه وزن یا چاق، احتمال مرگ زودرس یا ابتلا به برخی بیماری ها بیشتر است.
بیماری هایی همچون ناراحتی قلبی و عروقی، مشکلات مربوط به کیسه صفرا، دیابت نوع دوم، فشارخون، آرتروز و حمله قلبی در افراد دارای اضافه وزن بسیار شایع است.
همچنین لاغری بیش از اندازه نیز میتواند خطرناک باشد. این شرایط حتی از چاقی هم خطرناک تر است و سلامتی افراد را بیشتر تهدید میکند.
از قد و وزن افراد باید اطلاع داشت تا بتوان نسبت به شرایط سلامت آنها نظر داد. بدون بررسی تغییرات وزن نمیتوان مثبت یا منفی بودن آنرا نیز اثبات کرد.
شاخص BMI و سلامت کشورها
بررسی این شاخص در تعیین سلامت یک کشور نیز مدنظر است. مسئولین کشورهای مختلف بر این اساس مشخص میکنند که آیا اکثر مردم از سلامت برخوردارند یا کشور دچار چاقی یا سوء هاضمه است.
در بسیاری کشورها بر این اساس سیاست سلامت عمومی اجرا میشود و توده بدنی از مهمترین معیارهای تاثیر در برنامه ریزی سلامت کشور است.
به طور مثال کویت بعد از جزایر کوک، تونگا و ساموئا چاق ترین کشور جهان است. ایلات متحده با شاخص ۲۸.۸ در رتیه ۱۷ و ایران با شاخص ۲۶.۲ جایگاه نسبتا خوبی دارد.
کشورهای کامرون، تایلند، کره جنوبی، کره شمالی، ژاپن و هند در فهرست کشورهایی با BMI زیر ۲۵ قرار می‌گیرند. ۹۷ درصد کشورهای جهان رده بیشتر از ۲۵ دارند و کشوری با شاخص کمتر از ۲۱ وجود ندارد.
به طور کلی باتوجه به این آمار و ارقام میتوان نتیجه گرفت که جهان به سمت چاق شدن پیش میرود.
اما در این مورد باید به تغذیه افراد نیز توجه کرد. این مسئله به دلیل افزایش مصرف غذاهای پرکالری و ارزان بین مردم است. مصرف مواد پرکالری با ارزش غذایی پایین مثل آرد سفید و شکر، مردم دنیا را و به ویژه جوامع فقیر را در خطر چاقی قرار میدهد.
برخی کشورها با برنامه ریزی مناسب برای رژیم غذایی مردم تلاش در کاهش شاخص توده بدنی دارند. ژاپن از موفق ترین کشورها در این زمینه بوده است.
مشکلات اندازه گیری تناسب اندام با BMI
افزایش سن و شاخص توده بدنی
در مورد استفاده از شاخص توده بدنی یا BMI مسئله دیگر بالارفتن سن بدون تغییر وزن است. افراد مسن معمولا شاهد کاهش قد خود هستند و این مسئله باید در زمان سنجش BMI لحاظ شود.
به این دلیل پس از محاسبه شاخص اعداد به دست آمده برای افراد مسن اصلاح میشود.
تفاوت عضله و چربی در شاخص BMI
در زمان اندازه گیری این شاخص تفاوتی بین وزن ماهیچه ها و عضلات در نظر گرفته نشده است. فردی که با قد ۱.۸ تا ۱۰ کیلوگرم چربی را از دست میدهد، در عوض میتواند ۱۰ کیلو عضله بسازد. اما در شاخص BMI این مسئله د نظر گرفته نمیشود و تمایزی بین چربی و عضله وجود ندارد.
به طور کلی متخصصی امروزه این شاخص را بیشتر برای افراد شاخص مدنظر قرار میدهند. زیرا ممکن است افرادی که براساس این معیار چاق نیستند واقعا چاق نباشند. اما افرادی که چاق هستند ممکن است وزن عضله انها به جای چربی محاسبه شود.
به این دلیل بهتر است محاسبه دقیق چاقی و لاغری افراد توسط پزشک متخصص بررسی شود. زیرا برای اندازه گیری دقیق به اطلاعات بیشتر همچون اندازه دور کمر، دور مچ و دور گردن نیاز است.
